Badacze KMO to wspólny konkurs Centrum Nauki Kopernik oraz Polsko–Amerykańskiej Fundacji Wolności, którego celem jest popularyzowanie w Klubach pracy z wykorzystaniem elementów metody badawczej. W zeszłym roku wyłoniliśmy pięć projektów, które otrzymały nagrody pieniężne na realizację swoich pomysłów, z kolei trzy najwyżej ocenione otrzymały nagrody rzeczowe.

Konkurs cieszył się dwa razy większym zainteresowaniem niż dwa lata temu. Mamy jednak wrażenie, że niektórym wydaje się on za trudno. Trzeba podkreślić, że laureaci tej edycji postawili na ciekawe, ale wymagające pomysły. Nie zapomnijmy, że badać można wszystko, co nas otacza i każde badanie jest ważne. Dlatego mamy nadzieję, że po zapoznaniu się z projektami, uda się nam przełamać strach u choćby części zainteresowanych i już w październiku liczba zgłoszych projektów pobije dotychczasowe rekord. A teraz zobaczcie sami, jak przebiegła realizacja zwycięskich pomysłów.

Jaki dzisiaj mamy balonik?

Projekt zaproponowany przez KMO Kodowanie Odkrywanie i ich Opiekunkę Agnieszkę Ogiegło nosi tajemniczą nazwę „Zrównoważony rozwój w mojej okolicy – świadome dziecko, to odpowiedzialny dorosły.”. Jego celem było określenie czynniku związanych z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, poprzez zbadanie rozwoju roślin i gleby w różnych warunkach. Dzięki temu możliwe jest  zwrócenie uwagi mieszkańców na jakość powietrza w ich najbliższej okolicy, poprzez wskazanie konkretnych czynników, które na nie wpływają.

Projekt przebiegał w trzech etapach. Zasianie roślin – m.in. cebuli, marchwi czy buraków, a następnie obserwacja i badanie ich pod mikroskopem. Klubowicze przy pomocy filtrów i odkurzacza analizowali również zanieczyszczenie powietrza. Badali zanieczyszczenie opadów, a na koniec sprawdzić chcieli właściwości gleby z tym związane.

W wyniku eksperymentu zaobserwowano czynniki wpływające na jakość powietrza. Głównie związane było to ze zwiększeniem zanieczyszczenia w okresie grzewczym. Wpływ miały również warunki atmosferyczne: kiedy nie wiał wiatr i nie padało – stężenie zanieczyszczenia rosło, a kiedy warunki atmosferyczne ulegały całkowitej zmianie – spadało. Co ciekawe, zespół zdecydował się podawać mieszkańcom informacje o stanie powietrza poprzez umieszczenie przed szkołą baloników w dwóch kolorach: czerwonym – złe powietrze i zielonym – dobre.

– Projekt został świetnie przyjęty przez społeczność szkolną – relacjonuje Opiekunka Agnieszka Ogiegło – a jego przeprowadzenie w prosty sposób zobrazowało wpływ człowieka na środowisko naturalne. Z perspektywy czasu radziłabym jednak zrezygnować z badań gleby, bo wymaga to dłuższej obserwacji niż przewidują założenia konkursu.

Kwaśne deszcze w Twoim domu

Z kolei Małgorzata Więcław z razem z KMO Amperki przeprowadziła projekt „Badanie wpływu kwaśnego deszczu na materię ożywioną i nieożywioną.”. Jak sama nazwa wskazuje, tu również poruszono temat wpływu człowieka na środowisko.

Do projektu zakupiono ph-metr, podświetlanie lupy, szalki Petriego, inspekty, kamerki oraz mikroskop, ufundowany przez Polsko-Amerykańska Fundację Wolności. W szalce umieszczone zostały: piaskowiec, tynk, cegła gleba, miedź, cyna, srebro i gwóźdź. Obserwowano zmiany w ich wyglądzie  po poddaniu działaniu „kwaśnego deszczu”. Na wiosnę natomiast wysiano pomidory oraz ogórki, które każdy z uczestników projektu zabrał ze sobą do domu. Część z roślin poddana została działaniu wody zakwaszonej kwasem siarkowym, co przypominać miało działanie „kwaśnego deszczu”.

– Dużym plusem realizacji takiego projektu jest łatwość jego wykonania przez ucznia i widoczne efekty. – zachęca Małgorzata Więcław. Warto podkreślić, że projekt można wykonać bez specjalistycznych urządzeń. Wystarczy ziemia na rośliny i zakwaszana woda. – Wyniki w prosty sposób uświadamiają uczniowi, jak duże mamy zanieczyszczenie środowiska i jak niekorzystnie wpływa to na świat materii ożywionej i nieożywionej. W sposób naturalny rodzi się więc w uczniu pytanie – co mogę zrobić by zapobiec takiej degradacji środowiska?

Odpowiedź pozostawiamy Klubowiczom.

Burzomierz na kółkach

W innym projekcie jedna z naszych Opiekunek razem ze swoim Klubem postawiła na mobilność. Tak powstał pomysł na „Mobilną stację meteorologiczną”. Pomysł Małgorzaty Jarosz z KMO Fizyk z Krakowa przewidywał zaprojektowanie konstrukcji dla mobilnej stacji i zaprogramowanie Arduino dla poszczególnych modułów, które miałyby przeprowadzać odpowiednie pomiary. Musimy przyznać, że jest to zadanie niełatwe, szczególnie ze względu na pomysł zaangażowania kilku dziedzin nauki: od techniki, po informatykę, geografię, matematykę i chemię wśród 11-12 letnich dzieci.

Nie wszystko udało się wykonać o czasie. W ciągu zaledwie kilku miesięcy udało się zaprojektować i zaprogramować stację, nie starczyło jednak czasu na testy. Opiekunka Małgorzata zapowiada, że pomimo opóźnień uda jej się dokończyć całość już na jesieni.

– Jeśli ktoś chciałby powtórzyć ten pomysł – mówi Opiekunka. – zalecam, aby podzielić całość na dwa etapy: najpierw zacząć od zapoznania Klubowiczów z podstawami lutowania, projektowania oraz programowania, a dopiero w drugim etapie podjąć się realizacji samego projektu.

Opiekunka KMO Fizyk zapowiada jednak, że kiedy projekt zostanie ukończony, z racji jego „mobilności”, zostanie on wykorzystany także przy współpracy z innymi okolicznymi Klubami Młodego Odkrywcy. Bardzo nas to cieszy!

Mądry dom

Trzeba przyznać, że ten projekt zaproponowany przez Opiekuna Antoniego Dudę z KMO Akademia Techniczna Małolata, mógłby zostać użyty w każdym domu. „Inteligentny Dom a Środowisko Ekologiczne” to pomysł na stworzenia makiety domu, w której zastosowane zostaną takie rozwiązania, jak badanie zużycia energii i stacja monitorowania stanu powietrza.

Dzięki niemu Klubowicze mogli lepiej zrozumieć  działanie inteligentnych domów – nauczyło ich to podstaw programowania oraz uświadomiło wpływ racjonalnego gospodarowania zasobami energetycznymi.

Tworzenie projektu podzielone zastało na części, a poszczególne zespoły podzieliły się swoimi zadaniami. Dzięki czemu zaprojektowano makietę domu, stworzono oprogramowanie do jego monitorowania oraz zajęto się promocją idei takiego „ekologicznego” mieszkania. Klubowicze wykonali pomiary mające pomóc w ocenie zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych oraz stworzyli lokalne mapy o stanie jakości powietrza.

Dzięki nagłośnieniu prac nad tym projektem, udało się zainteresować lokalne media m.in. Radio Katowice. Autorom udało się wystąpić na Targach Pracy i Przedsiębiorczości oraz podczas Pikniku Naukowego zorganizowanego przez Wydział Edukacji Urzędu Miasta Rybnika. Dodatkowo schematy, prezentacje oraz oprogramowanie, które powstało podczas jego wykonywania, zostały przekazane zaprzyjaźnionym klubom KMO.

Czy bakteria może być kwaśna?

Ostatni z projektów nosi nazwę „Czy bakterie mają pH-a?”, a zaproponowany został przez Emilię Grzędę i KMO Experience w Poznaniu. Nie jest to pytanie, które każdy zadaje sobie codziennie, jednak warto chwilę się nad nim zastanowić. Dlaczego? Celem projektu było sprawdzenie występowania bakterii przy odpowiednich odczynach pH, co ma przełożenie na ich występowanie w różnych środowiskach. Żadna w tym magia, że to czego nie widzimy też ma wpływ na człowieka.

Przy jego realizacji zorganizowane zostały najpierw warsztaty z mikrobiologiem oraz nauczycielką chemii, którzy podzielili się swoją wiedzą w temacie tego projektu. Dzięki temu Klubowicze poznali warunki życia i bytowania drobnoustrojów oraz zrozumieli skalę i działania pH. Następnie uczestnicy „wysiali” bakterie, pobierając je z różnych miejsc i dokonali ich badań oraz obserwacji.

– Dla Klubowiczów największą niespodzianką był fakt – opowiada Emilia Grzęda  – że pobierają z powierzchni coś czego nie widać. Potem okazuje się, że drobnoustroje są wszędzie.

Jednocześnie podkreśla, jak ważne były różnego rodzaju sposoby badania, które pokazały wpływ zmiany pH. Radość i naukę przyniosła również obróbka wyników. Czemu? Dzięki temu okazało się, że matematyka jest nauką praktyczną, a tworzenie wykresów nie musi być nudne i może być również fajną zabawą.

Podsumowując

Tegoroczna edycja Badaczy KMO rozpocznie się już na początku października. Przygotowaliśmy z tej okazji specjalne warsztaty z planowania i prowadzenia projektów badawczych, które mamy nadzieję, ułatwią start w konkursie i pomogą Opiekunom, którzy boją się podjąć takie wyzwanie. Chcielibyśmy, aby zgłaszane projekty bawiły, uczyły, ale i zachęcały do powtarzania ich przebiegu również w innych Klubach Młodego Odkrywcy. Nie jest ważne w jakim wieku są Klubowicze, bo każdy, od przedszkolaka po licealistę, może zrobić taki projekt badawczy, a my Was do tego zachęcamy!

Jan Król